Vulkanisch gesteente
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Vulkanisch gesteente is stollingsgesteente dat ontstaat door de snelle afkoeling en stolling van magma of lava aan of nabij het aardoppervlak.
Omschrijving
Vulkanisch gesteente, ook wel uitvloeiingsgesteente, vulkaniet of eruptiegesteente genoemd, vormt zich wanneer magma tijdens een vulkaanuitbarsting het aardoppervlak bereikt en daar als lava stolt, of wanneer magma ondiep onder het oppervlak stolt. Door de snelle afkoeling hebben kristallen in het gesteente weinig tijd om te groeien, wat resulteert in een fijnkorrelige structuur. Voorbeelden van vulkanische gesteenten zijn basalt, rhyoliet en tufsteen. Naast massieve structuren, kan vulkanisch gesteente ook poreus zijn, wat leidt tot materialen zoals puimsteen (bims). Deze poreuze varianten ontstaan wanneer gassen in de lava tijdens het stollen ontsnappen en holtes achterlaten. Vulkanisch gesteente vindt diverse toepassingen in de bouw, afhankelijk van de specifieke eigenschappen van het gesteente. Harde en dichte varianten zoals basalt worden gebruikt voor onder andere dijk- en oeverbekleding, wegdekken en als toeslagmateriaal in beton. Poreuze soorten zoals tufsteen en bims worden toegepast als licht ophoogmateriaal in de grond-, weg- en waterbouw, als isolatiemateriaal, en in lichtgewicht beton.
Soorten en Toepassingen in de Bouw
Vulkanische gesteenten worden onderverdeeld op basis van hun chemische samenstelling en textuur. Enkele in de bouw relevante soorten zijn:
* Basalt: Een veelvoorkomend, donkergekleurd en zeer hard vulkanisch stollingsgesteente met een dichte tot fijnkorrelige structuur, vaak voorkomend in zuilen. Het is zeer weervast, slijtvast en bestand tegen zuren, met een hoge druksterkte. Toepassingen omvatten dijk- en oeverbekleding, wegdekken (vergruisd en vermengd met asfalt), straatstenen, gevelbekleding, en als toeslagmateriaal in betonwaren.
* Tufsteen: Een poreus vulkanisch afzettingsgesteente ontstaan uit verharde vulkanische as en puin. Het is relatief licht en gemakkelijk te bewerken. Van oudsher gebruikt als bouwsteen voor kerken en andere gebouwen, en gemalen als tras, een puzzolane stof die in combinatie met kalk of cement verhardt en toegepast wordt in mortel en beton om de sterkte en dichtheid te verbeteren en waterdichtheid te vergroten.
* Puimsteen (Bims): Een zeer poreus en lichtgewicht vulkanisch gesteente, ontstaan door zeer snelle afkoeling van lava met veel gas. De gasbelletjes blijven in het gesteente gevangen, waardoor het kan drijven. Bims wordt gebruikt als licht ophoog- of aanvulmateriaal in de grond-, weg- en waterbouw, als isolatiemateriaal, en als licht toeslagmateriaal in lichtbeton.
* Rhyoliet: Een vulkanisch gesteente met een samenstelling vergelijkbaar met graniet, dat ontstaat uit stroperige lava met veel kwarts. Het kan variëren in kleur en patroon en wordt soms decoratief toegepast.
Vergelijkbare termen
Basalt
Gebruikte bronnen: